اثر فیلترکیک، بیوچار و باکتری های محرک رشد به عنوان کودهای آلی و زیستی بر برخی شاخص های کیفی خاک و رشد گندم

سابقه و هدف: با توجه به اثرات نامطلوب کاربرد کود‌های شیمیایی در دراز مدت و نیز کمبود مواد آلی در خاک‌های ایران، استفاده از کود‌های آلی اجتناب ناپذیر می باشد. بسیاری از بقایای گیاهی از جمله ضایعات نیشکر را می‌توان به بیوچار تبدیل کرد و به عنوان کود آلی در خاک استفاده نمود. همچنین فیلترکیک از محصولات جانبی تصفیه شکر است که به عنوان ماده آلی قابل استفاده می‌باشد. بنابراین پژوهش حاضر با هدف بررسی تاثیر کود‌های آلی بر برخی خصوصیات خاک و عملکرد گندم و بررسی بهترین ترکیب کود‌های آلی و باکتری‌های محرک بر رشد گندم انجام شد. مواد و روش‌ها: این تحقیق در گلخانه در قالب طرح کاملاً تصادفی با آرایش فاکتوریل انجام شد. فاکتور‌های آزمایش شامل کود آلی در پنج سطح شاهد (Control)، فیلترکیک 20 تن در هکتار(F20)، فیلترکیک 40 تن در هکتار(F40)، بیوچار 36 تن در هکتار(B36)، بیوچار 72 تن در هکتار(B72) و باکتری در سه سطح (شاهد، Cloacae Enterobacter وPaenibacillus Lactis) صورت گرفت. پس از اعمال تیمار‌ها در گلدان‌های 5 کیلوگرمی، تعداد 10 بذر گندم رقم چمران در هر گلدان کشت شد. پس از پر شدن دانه، برداشت گیاه صورت گرفت و پس از شست و شو خشک گردید و وزن خشک دانه و غلظت فسفر در آن اندازه‌گیری شد. خصوصیات شیمیایی و بیولوژیکی خاک نیز شامل تنفس پایه و برانگیخته ،کربن آلی خاک، کربن زیتوده میکروبی، کربن قابل اکسید شدن با پرمنگنات، کربن محلول در آب سرد و داغ، EC ، pH و فسفر اولسن اندازه‌گیری شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد مایه‌زنی باکتری سبب کاهش مقدار هدایت الکتریکی و پ.هاش خاک نسبت به تیمار‌های بدون باکتری شده است بیشترین مقادیر تنفس پایه (0/75 میلی گرم بر کیلوگرم بر روز) ، فسفر خاک (7/35 میلی‌گرم بر کیلوگرم) و کربن آلی (13/1 درصد) در تیمار 40 تن در هکتار فیلترکیک مایه زنی‌شده با باکتری باسیلوس دیده شد که نسبت به تیمار شاهد افزایش قابل ملاحظه‌ای (به ترتیب 1/73 ، 108 و 118 درصد) داشته‌اند. بیشترین مقدار کربن زیتوده میکروبی (2/78 میلی‌گرم بر کیلوگرم) را تیمار 40 تن در هکتار فیلترکیک مایه‌زنی شده با باکتری انتروباکتر داشت که نسبت به تیمار شاهد بیش از دو برابر افزایش نشان داد. همچنین بیشترین مقدار کربن محلول در آب سرد (2707 میلی‌گرم در کیلوگرم)، کربن محلول در آب داغ (3596 میلی‌گرم در کیلوگرم) و کربن قابل اکسید شدن با پرمنگنات (173 میلی‌گرم در کیلوگرم) مربوط به تیمار 72 تن در هکتار بیوچار مایه‌زنی شده با باکتری انتروباکتر بود که به ترتیب 3/39، 263 و 0/70 درصد نسبت به تیمار شاهد افزایش داشتند. و بیشترین مقدار وزن خشک دانه (23/5 گرم در گلدان) و غلظت فسفر دانه (04/1 درصد) مربوط به تیمار 40 تن در هکتار فیلترکیک مایه‌زنی شده با باکتری باسیلوس بود که به ترتیب 6/44 و 5/43 درصد نسبت به شاهد افزایش داشته است. نتیجه‌گیری: ویژگی‌های اندازه‌گیری شده به ویژه وزن خشک و عملکرد گیاه بیانگر عملکرد بهتر فیلترکیک نسبت به بیوچار می‌باشد. با وجود اینکه بیوچار در مقادیر وزنی بیشتری به کار برده شد، اما کاربرد فیلترکیک در افزایش فسفر اولسن خاک و کربن آلی خاک موثرتر بوده و برای بهبود شاخص‌های کیفی خاک توصیه می‌شود. همچنین نتایج نشان می‌دهد که باکتری باسیلوس عملکرد بهتری نسبت به باکتری انتروباکتر از خود نشان داده است و جمع نتایج تیمار 40 تن در هکتار فیلترکیک و مایه‌زنی با باکتری باسیلوس را توصیه می‌‌نماید.